De meest voorkomende lichamelijke klachten in de palliatieve fase

De meest voorkomende lichamelijke klachten in de palliatieve fase

Wanneer iemand ongeneeslijk ziek is, is de kwaliteit van zijn leven heel belangrijk. Met goede palliatieve zorg kan deze levensfase zo comfortabel mogelijk verlopen. Lichamelijke klachten kunnen behandeld worden met medicijnen en zorg. Wat de meest voorkomende klachten in de palliatieve fase zijn, kunt u in dit artikel lezen.

1. Pijn

Bij 64 procent van de mensen met een vergevorderd stadium van kanker komt matige tot ernstige pijn voor. Op het eind is dit percentage nog hoger. Ook bij andere ongeneeslijke ziekten, zoals ALS, MS of COPD, is er vaak sprake van pijn (respectievelijk zijn de percentages 60 tot 70 procent, 50 tot 60 procent en 68 procent).

Er zijn soms meerdere manieren mogelijk om pijn te behandelen. Bijvoorbeeld het aanpakken van de oorzaak, aanpassingen in dagelijkse activiteiten, rust, psychologische interventies zoals ontspanningstherapie en medicijnen. U kunt meer lezen over pijn en pijnstillers op:

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/pijnstillers

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/de-zeven-meest-gestelde-vragen-over-morfine-en-andere-opioa-macr-den

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/doorbraakpijn

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/opioïdrotatie

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/zenuwpijn

2. Vermoeidheid

Vermoeidheid is in de palliatieve fase een van de meest voorkomende klachten. U kunt er meer over lezen op: https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/medicamenteuze-behandeling-van-vermoeidheid-in-de-palliatieve-fase

3. Klachten betreffende de spijsvertering

Bij kanker treden er in de palliatieve fase veel maagdarmklachten op, zoals misselijkheid, braken, ileus (darmafsluiting), ascites (ophoping vocht in de buikholte), voortdurende hik, droge mond (xerostomie) en ontsteking van het mondslijmvlies (stomatitis).

Tabel: Het optreden van spijsverteringsklachten bij kanker in de palliatieve fase

  • gebrek aan eetlust (64%)
  • meer dan 10 procent gewichtsverlies (60%)
  • droge mond (55%)
  • obstipatie (51%)
  • snelle verzadiging (50%)
  • misselijkheid (36%)
  • braken (23%)
  • moeilijk kunnen slikken (dysfagie) (18%)

Spijsverteringsklachten: Ascites

In de palliatieve fase is kanker de meest voorkomende oorzaak van ophoping van vocht in de buikholte. Er wordt dan gesproken van maligne (kwaadaardige) ascites. Gemiddeld leven mensen nog 20 weken nadat maligne ascites wordt vastgesteld. Van alle kankerpatiënten krijgt 15 tot 50 procent ascites. De meest voorkomende klachten zijn het dikker worden van de buik, vochtophoping in de enkels, gebrek aan eetlust en een vol gevoel. Wanneer de onderliggende oorzaak niet kan worden aangepakt, wordt geprobeerd de klachten te verlichten met het regelmatig afvoeren van het vocht. Soms worden er diuretica (plastabletten) voorgeschreven.

Spijsverteringsklachten: Ileus

Een darmafsluiting komt bij 3 procent van alle kankerpatiënten voor. Een zogenaamd ileus kan zowel in de dunne als in de dikke darm optreden. De oorzaak is meestal de kanker, maar ook aan goedaardige oorzaken zoals obstipatie moet gedacht worden. Door een ileus kan voedsel het lichaam niet als ontlasting verlaten. Hierdoor kunnen ernstige klachten en een levensgevaarlijke situatie (darmperforatie) ontstaan. De meest voorkomende klachten bij een ileus zijn misselijkheid, braken en buikpijn. Fecaal braken (het uitbraken van stinkende darmsappen) kan optreden. De behandeling van een ileus bestaat in eerste instantie uit het toedienen van laxerende klysma’s. Maar wanneer de kanker vergevorderd is, zullen de klysma’s meestal niet baten. Dan zal beoordeeld moeten worden of chirurgie, chemo of het plaatsen van een buisje in de darm nog mogelijk en wenselijk is. Als besloten wordt dit niet te doen, worden de symptomen zoals de misselijkheid en de pijn met medicijnen bestreden om de patiënt zo comfortabel mogelijk te maken.

Spijsverteringsklachten: Tips bij misselijkheid

  • Frisse lucht.
  • Meerdere kleine maaltijden op een dag.
  • Eventueel koude maaltijden als de geur misselijk maakt.
  • Voldoende vocht.
  • IJsklontjes om op te sabbelen.
  • Rechtop zittende houding tot ten minste drie kwartier na een maaltijd.
  • Goede mondverzorging.
  • Ontspanning (bijvoorbeeld oefeningen, muziek, massage).

4. Delier

Een delier komt met name bij terminale patiënten heel vaak voor. Wat een delier is, waardoor deze wordt veroorzaakt, wat u kunt doen en hoe een delier wordt behandeld, leest u op: https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/delier


5. Kortademigheid (dyspneu)

Het gevoel dat de ademhaling tekortschiet is beangstigend; er kan gedacht worden dat men stikt.. Door angst en depressie wordt dyspnoe verergerd. Bij 30 tot 60 procent van alle mensen met kanker in de eindfase komt dyspnoe voor. Bij de behandeling wordt zo mogelijk de oorzaak behandeld. Een infectie of een longembolie bijvoorbeeld kan worden behandeld. Ook een tumor kan soms aangepakt worden. Wanneer het geen zin heeft de oorzaak te behandelen kan er zuurstof en/of medicatie worden ingezet (opioïden, corticosteroïden en rustgevers). Ook niet medicamenteuze behandelingen kunnen helpen. Voorbeelden hiervan zijn ontspannings- en ademhalingsoefeningen, houdingsadvies, psychologische hulp en optimalisatie van de omgeving.

6. Klachten aan het urinestelsel

Bij ongeveer een kwart van de mensen met kanker in de eindfase is er sprake van problemen met het urinestelsel. Tumoren kunnen aanleiding geven tot tal van problemen. Ze kunnen drukken op omliggend weefsel en pijn veroorzaken of het functioneren van het urinestelsel verstoren. Urine-incontinentie komt bij 38 procent van de thuis overleden mensen met kanker voor. U kunt meer over ongewenst urineverlies lezen op Service Apotheek. Bijvoorbeeld de volgende teksten:

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/wat-is-incontinentie

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/incontinentiemateriaal

https://kennisbank.serviceapotheek.nl/artikel/incontinentieletsel