Pijn is nuttig; het is een belangrijk alarmsignaal. Het waarschuwt ons dat er een verwonding, ontsteking of ziekte gaande is. Maar pijn is erg onaangenaam. Bij de behandeling van pijn spelen pijnstillers een belangrijke rol.
Pijnbestrijding met pijnstillers is ingedeeld in verschillende stappen. Je begint met stap 1. Kom je hiermee niet uit, dan ga je door naar stap 2 enzovoorts. Paracetamol en sommige NSAID’s (niet-steroïde ontstekingsremmende middelen) zijn vrij verkrijgbaar, de overige pijnstillers zijn op doktersrecept.
stap 1 paracetamol
stap 2 NSAID
stap 3 overstappen op of toevoegen van een zwakwerkend opioïd (tramadol)
stap 4 overstappen op of toevoegen van een sterkwerkend opioïd
NB Zenuwpijn reageert niet goed op 'normale' pijnstillers en wordt behandeld met andere medicijnen.
Bij acute en bij chronische pijn is paracetamol eerste keus. Ook voor kinderen en ouderen. Ouderen zijn gevoeliger voor bijwerkingen van andere pijnstillers zoals NSAID’s. Paracetamol heeft vrijwel geen bijwerkingen. Het werkt pijnstillend en koortsverlagend. Raadpleeg voor de juiste dosering van paracetamol per leeftijdscategorie de bijsluiter.
Een NSAID werkt naast pijnstillend en koortsverlagend ook ontstekingsremmend. Een NSAID gebruik je wanneer paracetamol in voldoende hoge dosering niet effectief genoeg is of wanneer ook ontstekingsremming gewenst is. De volgende NSAID’s zijn (in lage dosering) zonder recept verkrijgbaar: acetylsalicylzuur (beter bekend als Aspirine), carbasalaatcalcium, diclofenac, ibuprofen, ketoprofen en naproxen. Hogere doseringen of NSAID’s met een sterkere werking zijn alleen op doktersrecept verkrijgbaar.
Een hogere dosering of sterkere werking geeft meer kans op bijwerkingen. Door de combinatie met paracetamol kan de NSAID dosering lager terwijl het pijnstillend effect gelijk blijft. Dit verlaagt de kans op bijwerkingen; met name bij ouderen is dat heel belangrijk. Ook mensen met hart-, vaat- en nierproblemen moeten oppassen met het gebruik van NSAID’s. Bovendien kunnen NSAID’s het maagslijmvlies beschadigen. En aangezien NSAID’s invloed hebben op de bloedstolling vermijden we de combinatie van NSAID's met antistollingsmedicijnen.
Het exacte werkingsmechanisme van paracetamol is (nog) niet bekend, maar we nemen aan dat paracetamol op een andere manier werkt dan NSAID’s. Daarom combineren we deze middelen soms. Op deze manier kan de dosering van het NSAID zo laag mogelijk blijven; dit met het oog op bijwerkingen. NSAID’s kun je niet met elkaar combineren: dit geeft geen extra pijnvermindering maar wel een grotere kans op bijwerkingen.
Combinaties van paracetamol met codeïne of tramadol bestaan ook. Codeïne is het zwakst werkende opiaat. Het versterkt het pijnstillende effect van paracetamol wellicht iets. Een bekende bijwerking van codeïne is verstopping. Omdat dit regelmatig een reden is om te stoppen met deze combinatie en het pijnstillend effect ook nauwelijks groter is, slaan we deze combinatie vaak over.
Wie pijnstillers slikt tegen hoofdpijn loopt het risico medicatie-afhankelijke hoofdpijn te ontwikkelen. Door te vaak gebruik van pijnstillers verergert de hoofdpijn juist en komt telkens terug. Wie maandenlang elke week minstens drie dagen pijnstillers slikt, loopt risico. De enige manier om ervan af te komen is door volledig te stoppen met pijnstillers.