Sommige geneesmiddelen, maar ook bestanddelen in cosmetica, kunnen zorgen voor huiduitslag wanneer uw huid aan zonlicht of kunstmatig UV-licht wordt blootgesteld. Dit wordt fotosensibiliteit genoemd. Fotosensibiliteit kan worden onderverdeeld in fototoxische en fotoallergische reacties.
De termen fototoxische en fotoallergische reactie worden gebruikt in situaties waarin er stoffen zijn opgenomen in de huid die na belichting met (zon-)licht een ontstekingsreactie van de huid, ofwel dermatitis, veroorzaken. Deze stoffen kunnen geneesmiddelen zijn die na inname in de huid terechtkomen. Ook bestanddelen van cosmetica of huidverzorgingsproducten kunnen een dergelijke reactie veroorzaken.
Fototoxische reacties komen het meest voor en worden als het om geneesmiddelen gaat in de bijsluiter vermeld. De ernst van de reactie is afhankelijk van de dosis van het geneesmiddel en de intensiteit en duur van de blootstelling aan zonlicht. Het immuunsysteem is niet betrokken bij deze reactie.
Fotoallergische reacties zijn veel zeldzamer. Hierbij is het immuunsysteem wel betrokken. Een fotoallergische reactie kan voorkomen bij het lokaal gebruik van een zogenaamd fotoallergeen op de huid. Dit kunnen bijvoorbeeld cosmetica of zonnebrandcrèmes zijn. Soms ontwikkelt een fotoallergische reactie zich ook na inname van een geneesmiddel. Een fotoallergische reactie ontstaat nooit onmiddellijk na het eerste gebruik. Het duurt meestal enige dagen tot weken voordat een allergie zich ontwikkelt. Kenmerkend voor een allergie is dat een kleine hoeveelheid van het allergeen al voldoende is voor het optreden van de reactie.
"Van sommige geneesmiddelen is niet duidelijk of het om een fototoxische of een fotoallergische reactie gaat"
Een fototoxische reactie lijkt op een ernstige zonnebrand met roodheid, pijn en zwelling. De symptomen verschijnen al binnen enkele uren nadat de huid is blootgesteld aan (zon)licht. De huiduitslag is meestal scherp begrensd en beperkt tot de lichaamsdelen die aan licht zijn blootgesteld. De reactie verdwijnt over het algemeen na enkele dagen, wanneer u óf de fotoreactieve stof óf verdere blootstelling aan UV-licht vermijdt. Later kan een versterkte of juist verminderde pigmentatie ontstaan op de plekken. In sommige gevallen komen blaren of littekens voor. Een andere vorm waarin een fototoxische reactie zich kan uiten zijn blauwe of rode vlekken ten gevolge van verwijding van bloedvaten. Dit worden teleangiectasieën genoemd.
De symptomen van een fotoallergische reactie zijn jeuk, roodheid, zwelling, blaasjes en puistjes, schilfering en korstvorming. De symptomen blijven niet alleen beperkt tot de huid die aan zonlicht is blootgesteld, maar zijn op die plaatsen wel het meest uitgesproken. De reactie kan na het stoppen van de allergie veroorzakende stof soms nog weken tot maanden aanhouden, doordat soms kleine hoeveelheden van de stof langdurig in de huid aanwezig blijven. Uiteindelijk kan soms lichenificatie optreden. Dit is een verdikking en vergroving van het huidreliëf.
De lijst met geneesmiddelen die een fototoxische of fotoallergische reactie kunnen veroorzaken is lang. Er zijn echter een aantal geneesmiddelgroepen waarbij de bijwerking aanmerkelijk vaker voorkomt dan bij andere geneesmiddelen.
Omdat zonneovergevoeligheid relatief weinig voorkomt, is de kans op deze bijwerking geen reden om de middelen die deze bijwerking kunnen veroorzaken niet te gebruiken. Wel is het belangrijk om, zeker bij een sterke activiteit van de zon, uzelf goed te beschermen tegen zonnestraling. Geadviseerd wordt een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor te gebruiken. Op het etiket op de geneesmiddelverpakking en in de bijsluiter kunt u lezen of het geneesmiddel dat u gebruikt een kans op zonneovergevoeligheid geeft.
Hebt u een zonneovergevoeligheidsreactie, neem dan contact op met uw huisarts. De behandeling is afhankelijk van de ernst van de reactie. In de meeste gevallen zal een behandeling met geneesmiddelen op recept plaatsvinden.
