Hoe herkent u een naderende dood?

Voor veel mensen is de zorg rondom het levenseinde van een dierbare een zeer intensieve en emotionele periode. Er moeten in deze periode veel beslissingen genomen worden over de zorg die moet worden verleend. Bij veel van die keuzes is het van belang om in te kunnen schatten hoe lang de stervende persoon nog te leven heeft. Op basis van acht verschillende signalen kan redelijk goed worden ingeschat dat het stervensproces is ingezet en uw naaste waarschijnlijk binnen drie dagen zal overlijden.

Signalen:

Stijve pupillen; de oogpupillen, die normaal gesproken kleiner worden als reactie op licht, reageren niet meer.
Oogleden niet meer kunnen sluiten. Het hoornvlies kan daardoor uitdrogen. Kunsttranen of een oogzalf kunnen enige verlichting geven.
Grommende stembanden, ook wel reutelen genoemd. Dit komt door slijm in de mond, keel en longen.
Bloeding in de slokdarm of maag, soms te herkennen aan het ophoesten van bloed.
Verminderde reactie op verbale prikkels, zoals aanspreken.
Kwijlen uit de mondhoeken.
Strekken van de nek.
Verminderde reactie op visuele prikkels, zoals een hand voor de ogen zwaaien.

Bovenstaande symptomen komen niet allemaal naast elkaar voor en bij de ene persoon komen meer signalen voor dan bij de andere. De signalen zijn wel vrij specifiek voor de laatste levensuren of –dagen. Hieraan vooraf gaat een veel langduriger proces van weken of maanden, waarin ook verschillende signalen het naderende levenseinde aankondigen. Op basis van deze signalen kan echter veel minder goed worden ingeschat hoe lang het stervensproces nog gaat duren.

Deze signalen zijn:

Niet of nauwelijks meer eten en drinken. Een stervende persoon kan lang doorleven zonder te eten, omdat er vrij weinig energie wordt gebruikt en er kan worden geteerd op de reserves van het lichaam.
Ernstige vermoeidheid en verzwakking leidend tot volledige bedlegerigheid. De communicatie verloopt hierdoor moeilijker. De persoon kan nog wel horen, maar is te zwak om te reageren.
Verminderde urineproductie. De urine is donker gekleurd en de persoon is vaak incontinent.
Snelle, zwakke polsslag.
Koud aanvoelende, soms blauw verkleurde handen en voeten, lijkvlekken aan de achterkant van de benen en op de rug.
Spitse neus (de huid over neus en jukbeenderen verstrakt). Dit wordt ook wel doodsmasker genoemd.
Verminderd bewustzijn.
Toenemende desoriëntatie. Dit gaat soms gepaard met hallucinaties, onrust en (doods)angst.
Hoorbare, reutelende en onregelmatige ademhaling. De stervende persoon ademt diep in, terwijl de uitademing zwak is.
Slikproblemen. De mond, lippen en keel zijn vaak uitgedroogd en de kans op verslikken is groot.
Troebele ogen. De blik in de ogen wordt glazig en troebel. Er wordt minder vaak met de oogleden geknipperd.

Bron:

Hui D., dos Santos R., Bedside clinical signs associated with impending death in patients with advanced cancer: Preliminary findings of a prospective, longitudinal cohort study, Cancer 9 februari 2015
www.oncoline.nl richtlijn zorg in de stervensfase