Cytostatica, ook wel chemotherapie genoemd, staan erom bekend, maar ook andere geneesmiddelen kunnen haaruitval veroorzaken. Goed nieuws is dat het haar na het stoppen met het medicijn vrijwel altijd terugkomt.
"Het is vaak moeilijk een direct verband te leggen tussen haaruitval en geneesmiddelgebruik"
Haren worden geproduceerd in haarfollikels in uw hoofdhuid, die een aantal fasen doorlopen. De fasen van de haargroeicyclus zijn bekend als de anagene (groei-), katagene (overgangs-) en telogene (rust)fase. Daarna valt het haar uit.
In de anagene fase produceert het haarfollikel voortdurend haar. De exacte duur van deze fase hangt af van de plaats op het lichaam en wisselt van persoon tot persoon. De duur van de anagene fase bepaalt de lengte van het haar. Bij hoofdhaar duurt de anagene fase vier tot acht jaar.
Na de anagene fase komen de haarfollikels in een korte overgangsfase, de katagene fase, die ongeveer twee weken duurt.
Ten slotte komt het haarfollikel in de rust- of telogene fase. Tijdens deze fase blijft de haar verankerd in de follikel. Pas wanneer het haarfollikel weer in de anagene fase komt, zal de oude haar loslaten en uitvallen. De telogene fase duurt ongeveer drie maanden.
Op de normale hoofdhuid bevindt 80 tot 90 procent van de haarfollikels zich in de anagene fase en tien tot vijftien procent in de telogene fase. Normaal gesproken verliest een mens gemiddeld 100 tot 120 haren per dag. De mate van haaruitval is afhankelijk van het seizoen en is op z’n grootst in de late zomer. Naarmate men ouder wordt, wordt de beharing op de hoofdhuid in het algemeen dunner.
Haaruitval kan verschillende oorzaken hebben. Naast het gebruik van bepaalde geneesmiddelen, kan haaruitval bijvoorbeeld worden veroorzaakt door een genetische aanleg (erfelijkheid), hormonen, vermagering, schildklieraandoeningen, ijzergebrek en stress. Het kan moeilijk zijn de exacte oorzaak van haaruitval te achterhalen.
Er zijn verschillende geneesmiddelgroepen die haaruitval als bijwerking kennen. Het is vaak moeilijk een direct verband te leggen tussen haaruitval en geneesmiddelgebruik. Wanneer de klachten verdwijnen na het stoppen met het medicijn en het haar weer uitvalt wanneer het medicijn opnieuw wordt gebruikt, is dit een sterke aanwijzing voor een verband. Vaak zal er echter gezocht worden naar een alternatief wanneer het haar weer aangroeit na het stoppen met het medicijn.
Opvallend is dat middelen tegen psychose en depressie vaak in verband worden gebracht met haaruitval. Dit komt mogelijk doordat deze ziektebeelden vaak gepaard gaan met stressverschijnselen, die op zichzelf ook haaruitval kunnen veroorzaken. De haaruitval wordt dus mogelijk deels ten onrechte toegeschreven aan het gebruik van deze geneesmiddelen.
De meeste geneesmiddelen die haaruitval veroorzaken doen dit door het haarfollikel versneld van de anagene in de telogene fase te brengen. De duur van de anagene fase wordt hierdoor korter. Het haar valt niet direct na de start van het geneesmiddel uit. Dit duurt meestal twee tot vier maanden. Niet al het haar valt uit, maar er is sprake van verspreide haaruitval over het gehele hoofd. Het haar wordt daardoor dunner.
Cytostatica, ook wel chemotherapie genoemd, veroorzaken op een andere manier haaruitval. Hierbij worden de anagene haarfollikels beschadigd. Deze cellen zijn net als kankercellen snel delend en daardoor extra gevoelig voor cytostatica. De beschadiging kan zorgen voor een snelle haaruitval binnen enkele dagen, waarbij u geheel kaal kunt worden. Overigens veroorzaken niet alle cytostatica haaruitval.
Wanneer u haaruitval als bijwerking van uw medicijnen vermoedt, wordt aangeraden samen met uw arts na te gaan of het haarverlies ook andere oorzaken kan hebben. Stop nooit zonder overleg met uw arts of apotheker met het gebruik van uw geneesmiddelen, maar overleg of er een alternatief bestaat dat minder kans op haaruitval geeft. Haaruitval door medicijnen is vrijwel altijd omkeerbaar. Na het stoppen van het medicijn dat haaruitval veroorzaakt keert het haar meestal binnen enkele maanden terug.
De meeste geneesmiddelen en haargroeimiddelen die op de markt zijn tegen haarverlies zijn in beperkte mate werkzaam tegen haarverlies van het type alopecia androgenetica. Dit wordt ook wel ‘mannelijke kaalheid’ genoemd en wordt veroorzaakt door een combinatie van hormonale en erfelijke factoren. De oorzaak van haarverlies door geneesmiddelen is echter een hele andere, waardoor deze geneesmiddelen en haargroeimiddelen ook niet werkzaam zijn tegen dit type haarverlies. Sommige geneesmiddelen, met name anabole steroïden, kunnen wel een versnelling van alopecia androgenetica geven.
Haarverlies door chemotherapie kan soms voorkomen worden door de hoofdhuid tijdens de chemotherapie te koelen. U krijgt dan tijdens het infuus met chemotherapie een kap opgezet die kou afgeeft. Hierdoor vernauwen de bloedvaten in het hoofd, vermindert de activiteit van de haarwortelcellen en worden deze minder beschadigd door de chemotherapie. Het gevolg is geen of minder haaruitval.