Acne door geneesmiddelen

Acne medicamentosa

Acne veroorzaakt door geneesmiddelen wordt acne medicamentosa genoemd. Net als bij gewone acne is de oorzaak het verstopt of ontstoken raken van talgkliertjes. Sommige geneesmiddelen, zoals bepaalde hormonen, veroorzaken een verhoogde aanmaak van talg. Andere geneesmiddelen worden uitgescheiden via de talgkliertjes en veroorzaken daar een ontstekingsreactie.

Anders dan bij gewone jeugdpuistjes, waarbij pukkels in verschillende ontwikkelingsstadia voorkomen, is er bij acne medicamentosa meestal sprake van puistjes in hetzelfde ontwikkelingsstadium, die vrij plotseling binnen enkele dagen of weken ontstaan na de start van het veroorzakende geneesmiddel. Meestal in het gezicht, op de romp, de armen en de billen. De uitslag kan op alle leeftijden voorkomen. Soms treden koorts en malaise op. De uitslag trekt vrij snel weg na het stoppen van het geneesmiddel dat de acne veroorzaakt.

Veroorzakende geneesmiddelen

• Corticosteroïden. Dit zijn afgeleiden van het bijnierschorshormoon cortisol. Bekende voorbeelden zijn prednisolon en dexametason. Deze middelen werken ontstekingsremmend. Bij langdurig gebruik kan acne als bijwerking optreden, wat ook wel steroïd acne wordt genoemd.
• Anabole steroïden. Deze middelen, die zijn afgeleid van het geslachtshormoon testosteron, worden meestal niet als geneesmiddel gebruikt. Vanwege het gebruik als spierversterkend middel buiten het reguliere medische circuit om, wordt deze vorm van acne ook wel bodybuilders acne genoemd. Het hormoon dehydroepiandrosterone (DHEA), ook wel eens het ‘eeuwige jeugdhormoon’ genoemd, valt ook onder deze groep en kan acne als bijwerking geven.
• Anticonceptiepil. Vooral pillen met een hoge dosering levonorgestrel of norgestimaat kunnen acne veroorzaken. Deze inhoudsstoffen uit de pil zijn progestagenen met een zogenaamde androgene werking. Androgenen zijn hormonen met name door mannen en in mindere mate door vrouwen worden gevormd. Acne, vette huid en overbeharing worden veroorzaakt door de stimulerende werking van deze androgenen op de talgklieren en de haargroei. Bij puistjes of een vette huid kan het beter zijn te kiezen voor een anticonceptiepil met een progestageen dat juist een anti-androgene werking heeft. Bij voorkeur wordt altijd voor een anticonceptiepil gekozen met een zo laag mogelijke dosering hormonen.
• Anti-epileptica. Vooral het anti-epilepticum fenytoïne veroorzaakt regelmatig huidproblemen, waaronder acne.
• Tuberculose (tbc) middelen. Van de tuberculosemedicijnen isoniazide, rifampicine en ethambutol zijn gevallen bekend waarbij acne als bijwerking opgetreden is.
• Vitamine B12 (hydroxocobalamine). Er zijn veel meldingen van acne door het gebruik van vitamine B12, met name wanneer dit als injectie wordt toegediend.
• Antikankermedicijnen. Bij de antikankermiddelen die vallen onder de groep epidermale groeifactor receptor remmers (EGRF-remmers), zoals gefitinib (Iressa), erlotinib (Tarceva), lapatinib (Tyverb) en vandetanib (Caprelsa) treedt bij ongeveer 80 procent van de patiënten acne als bijwerking op. Bij ongeveer 10 procent van de mensen neemt het zelfs ernstige vormen aan. Blootstelling aan de zon is een uitlokkende factor voor deze bijwerking.
• Transplantatiemedicijnen. De transplantatiemedicijnen sirolimus (Rapamune), tacrolimus (Prograft), everolimus (Certican) en mycofenolaatmofentol (CellCept) geven bij ongeveer de helft van de patiënten die ermee worden behandeld acneklachten.

Behandeling

De meest effectieve behandeling van acne die wordt veroorzaakt door geneesmiddelen is het stoppen van de veroorzakende medicatie. Bij oncologische of transplantatie patiënten is dit uiteraard niet mogelijk. Ook bij vele andere geneesmiddelen kan het stoppen of overschakelen op een alternatief middel voor problemen zorgen. Wanneer u niet kunt stoppen met de uitlokkende medicijnen moeten andere uitlokkende factoren, zoals blootstelling aan zonlicht, voedingsmiddelen die acne kunnen veroorzaken en uitdroging en verontreiniging van de huid worden tegengegaan en de symptomen worden bestreden.

Milde gevallen van acne kunnen worden behandeld met plaatselijk toepasbare acnemiddelen die vrij verkrijgbaar zijn of op doktersrecept moeten worden voorgeschreven. Jeuk kan worden bestreden met mentholcrème en een antihistaminicum. Ernstige vormen van acne moeten worden behandeld met antibiotica gedurende langere tijd.